Slaapliedje

In de klassieke muziek zijn er veel mogelijkheden om een compositie te verklanken: symfonie, rapsodie, soloconcert voor o.a. piano, viool, cello etc., opera, lied, en oratorium. En wellicht vergeet ik hierbij enkele uitvoeringsvarianten. Sommige componisten hielden het echter maar bij een genre, zoals Frédéric Chopin die zich bijna alleen maar bezighield met pianocomposities. De Italianen Gaetano Donizetti en Vincenzo Bellini schreven bijna alleen maar opera’s.

Er is echter één compositie, die praktisch door elke componist is geschreven. En dat is een slaapliedje, met een fraai woord ook wel Berceuse of in het Engels: Lullaby genoemd. Trouwens, een Berceuse hoeft niet altijd gezongen te worden, het kan ook uitgevoerd worden op een muziekinstrument zoals de piano.

Om daarvan maar meteen een van de fraaiste voorbeelden te noemen, zou ik de Berceuse Op 57D in Flat Major van Frédéric Chopin (1810-1849) opzoeken. Hopelijk valt U niet in slaap en kunt U het stuk in het geheel afluisteren. Meerdere varianten daarvan kunt op het internet terugvinden.

Een ontroerende gezongen variant van een slaapliedje is het ‘Kuss-Kuss kallike– Slaap, slaap kindje’ van de Estlandse componist Arvo Pärt (1935). Wellicht is het een idee om dit korte, aandoenlijke liedje ook in het repertoire van ons koor op te nemen, en als toegift na een concert te zingen.

Er is één compositie bekend, die nadrukkelijke als ‘slaapverwekkende’ muziek is geschreven. En dan niet voor een kindje, maar voor een volwassen man, die klaagde over zijn slapeloosheid. Graaf Hermann von Keyserlinck had moeite om in slaap te komen en deze vast te houden.

Hij gaf Johann Sebastian Bach (1685-1750) opdracht een muziekstuk te schrijven om die slapeloosheid te verdrijven. De eerste persoon die het werk succesvol uitvoerde, was de klavecinist Johann Gottlieb Goldberg. De graaf was zo tevreden over het resultaat dat hij Bach een gouden beker schonk met daarin honderd Louis d’Or munten. Of het verhaal helemaal juist is, wordt betwijfeld, maar aardig is het wel. De bewuste compositie gaat sindsdien door het leven als de ‘Goldbergvariaties’, bekend geworden door de uitvoering door de Canadese pianist Glenn Gould (1932-1982).

Terugkerend op de diverse slaapliedjes die in het verleden zijn geschreven door vele componisten, kunnen we natuurlijk niet heen om het bekendste Nederlandse slaapliedje wat voor elk Nederlands kind wel ooit is gezongen: ‘Slaap kindje slaap...daarbuiten loopt een schaap!’

Voor het eerst wordt dit lied vermeld in een boek met kinderliedjes uit 1880. Er bestaan meerdere varianten van het lied en waarschijnlijk komt het lied oorspronkelijk uit Duitsland, want daar was in 1856 al het liedje bekend met de tekst: Schlaf, Kindlein, schlaf. Die Mütter hütt die Schaf!’ Waarschijnlijk een volksliedje waarvan de componist en tekstschrijver onbekend zijn.

Hierbij een willekeurige lijst van componisten die een slaapliedje, Lullaby of Berceuse hebben gecomponeerd: Tsjaikovski, Mozart, Beethoven,Vivaldi,Brahms, Silvestrov, Gershwin, Beamish, Whitacre, Scgumann, Fayré, Tippett en Arvo Pärt. Het wellicht meest bekend in de oren klinkende slaaplied is wellicht van Johannes Brahms. Maar wat let U, om op internet op zoek te gaan naar al die andere fraaie Berceuses, om die bij een van Uw kleinkinderen af te spelen.......

HvL

Uit: Vocaliteiten, jaargang 27, nr.2, april 2025

Vocaliteiten is het verenigingsblad van het Koninklijk ’s-Hertogenbosch Mannenkoor, met aandacht voor koornieuws, muzikale achtergronden en inspirerende bijdragen van leden.